Początki końca Jeziora Aralskiego
Jezioro Aralskie znajduje się w Azji, na granicy państw pomiędzy Uzbekistanem a Kazachstanem. Procesu wysychania wód w zbiorniku rozpoczął się już na początku XX wieku wraz z decyzją władz ZSRR o przekształceniu terenów sąsiadujących z Jeziorem na wielkopowierzchniowe plantacje bawełny. Celem tego planu było wzmocnienie gospodarcze miejscowych terenów. W związku z tym wdrożono budowę sieci kanałów irygacyjnych mających nawadniać pola bawełny.
System nawadniania wykorzystywał biegnące w pobliżu nurty rzek Syr-darii oraz Amu-darii, które swoją metę miały właśnie w Jeziorze Aralskim. Punkt kulminacyjny katastrofy ekologicznej zbiornika wodnego miał miejsce w latach 60. XX wieku, kiedy odnotowano znaczący wzrost zapotrzebowania na bawełnę. Tym samym istotnie powiększono skalę upraw rośliny. Do tego należy dodać fakt, że budowana sieć kanałów była wątpliwej jakości. Skutkowało to wsiąkaniem znacznych ilości wody w glebę, zanim dotarły one do miejsca plantacji.
Od tego czasu proces wysychania wód nabierał tempa, z każdym rokiem spadał poziom wody w Jeziorze i w latach 80. XX wieku ubywało już jej prawie metr rocznie.
Skala zmian
Powierzchnia Jeziora Aralskiego w latach 60. XX wieku wynosiła 68,5 tys. km2 (czyli prawie tyle, co powierzchnia Irlandii). Plasowało to zbiornik na 4 miejscu największych jezior na świecie pod względem powierzchni. Mieszkańcy tamtejszych terenów na co dzień zajmowali się rybołówstwem oraz turystyką. Poprzez proces zanikania zbiornika i na skutek wymarcia organizmów żyjących w wodzie, miejscowa społeczność straciła nie tylko źródło swojego utrzymania, ale również wyżywienia.
Według analiz do połowy lat 80. w ekosystemie Jeziora Aralskiego zniknęło ponad 80% gatunków, które zasiedlały to miejsce jeszcze 20 lat wcześniej. Wszystko to spowodowało, że według szacunków, blisko 100 tysięcy ludzi musiało opuścić swoje domostwa w celu poszukiwania lepszych warunków do zamieszkania.
Poważne konsekwencje wysychania Jeziora Aralskiego
Skutki katastrofy były jeszcze bardziej dalekosiężne, ponieważ dotknęły nawet zdrowia ludności. W niegdyś przybrzeżnych wioskach odnotowano znaczący wzrost zachorowań na choroby układu oddechowego, w tym gruźlicy. Wiązało się to z powstaniem licznych burz piaskowych, które przenoszą drobinki soli i pyłu powstałe w procesie wysychania na znaczne odległości. Dodatkowo woda ze zbiornika stawała się coraz bardziej zasolona i zanieczyszczona nawozami chemicznymi z terenów rolnych. Stanowiła ona zagrożenie dla zdrowia ludzi, którzy stracili praktycznie dostęp do słodkiej wody, oraz zmniejszyła produktywność pól uprawnych.
Jezioro Aralskie — ważna lekcja
Władze państw, na których terytorium znajduje się Jezioro Aralskie, podejmują działania, mające na celu zapobieganiu dalszego wysychania zbiornika. Wymienić tutaj można uszczelnienie kanałów irygacyjnych, uprawę gatunków roślin wymagających mniejszej ilości wody, czy zmniejszenie skali stosowanych nawozów sztucznych. Nie jest jednak prawdopodobne, aby akwen wrócił do swoich rozmiarów sprzed lat. Historia katastrofy ekologicznej Jeziora Aralskiego pokazuje nam, jak bardzo szeroki zakres konsekwencji działalność człowieka może wywrzeć na środowisko przyrodnicze. Dlatego tak ważne jest, aby była ona lekcją dla społeczeństwa ale i przestrogą dla nieprzemyślanych decyzji władz.
