Co to jest smog?
Smog to zjawisko atmosferyczne, które powstaje w wyniku zmieszania się mgły ze spalinami oraz dymem. Smog jest dla człowieka widoczny gołym okiem, ponieważ znajduje się na tym samym poziomie atmosfery co my. Skąd właściwie wzięła się taka nazwa? Samo słowo „smog” to mieszanka dwóch angielskich słówek: „smoke”, czyli „dym” oraz „fog”, co oznacza „mgłę”.
Jak powstaje smog?
Smog jest po prostu zanieczyszczeniem powietrza, które powstaje w wyniku przedostania się szkodliwych związków chemicznych do atmosfery. Smog jest połączeniem trzech czynników: mgły, zanieczyszczeń wyprodukowanych przez ludzi oraz zjawiskiem ciszy atmosferycznej, czyli całkowitym brakiem występowania wiatrów. Wyróżniamy głównie 2 rodzaje smogu, w zależności od miejsca występowania oraz składu chemicznego.
Rodzaje smogu
Najpopularniejszy rodzaj smogu to smog londyński, którego skład tworzą szkodliwe substancje, m.in. dwutlenki siarki, pył lub sadza. Ten rodzaj smogu występuje w strefie klimatycznej umiarkowanej, w tym również w Polsce w okresie jesienno-zimowym. Drugim rodzajem smogu jest smog typu Los Angeles, który powstaje tylko w okresie letnim, głównie w strefie subtropikalnej. W tym miejscu dochodzi do reakcji gazów: tlenków węgla, azotu i węglowodorów, przez co powstają azotany nadtlenku acetylu, aldehydy czy ozon. Czy smog zawsze występował w naturze i zatruwał ludzkość? Kiedy pierwszy raz o nim usłyszano?
Historia smogu
Pojęcie smogu w historii istnieje bardzo krótko. Tak naprawdę po raz pierwszy pojawiła się podczas słynnej londyńskiej katastrofy, która była bezpośrednio związana ze smogiem i zapisała się jako jedną z najsłynniejszych na kartach historii. Kulminacyjnym momentem londyńskiej katastrofy smogowej był grudzień 1952 roku, podczas którego nastąpiło połączenie gęstych mgieł i znacznego ochłodzenia temperatury, a co z tym idzie, bardziej intensywnego palenia w piecach. Przez taką niebezpieczną mieszankę nastąpiło wydzielenie się kwasu siarkowego. Skutki tego były katastrofalne, a liczba ofiar na skutek niedotlenienia i zaburzeń układu oddechowego, która nastąpiła w przeciągu paru dni była przerażająca.
Pierwsze ofiary śmiertelne smogu
W latach 1948-1956 przez Wielki smog londyński zginęło ponad 12 tysięcy osób i mowa tu zarówno o młodych osobach, jak i tych w podeszłym wieku. Był to efekt dosyć wczesnego rozpoczęcia używania węgla na szerszą skalę. Dlatego właśnie w 1956 roku przyjęto pierwszą ustawę o czystym powietrzu, która była zaledwie początkiem walki z smogiem. Przypadek Londynu nie był pierwszym, jednak był tym, który zebrał największe żniwa w tamtych czasach i uświadomił ludzi o skali problemu. O szkodliwości smogu bardzo szybko przekonały się także stolice innych państw, szczególnie również takie kraje jak Belgia, Ateny oraz Berlin. Obecnie problem dotyka niemal każdego kraju na świecie, a w wielu z nich nie jest kwestią sezonową, ale wręcz codziennością. Gdzie występuje największy smog? Które kraje słyną z najbardziej zanieczyszczonego powietrza?
Smog na świecie
Krajem z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem na świecie jest… Bangladesz. Istnieją dwa główne źródła zanieczyszczenia powietrza w Bangladeszu: emisje z pojazdów i emisje przemysłowe. Dotyczy to głównie miast, choć w całym Bangladeszu działa również wiele pieców do wypalania cegieł działających sezonowo, głównie w porze suchej. Większość z tych pieców wykorzystuje węgiel i drewno jako główne źródła energii, co powoduje emisję cząstek stałych, tlenków siarki i lotnych związków organicznych. Dodatkowo, spalane są zużyte gumowe koła pojazdów, które wytwarzają sadzę i toksyczne gazy, które są szkodliwe dla zdrowia ludzi i zwierząt.
Dużym powodem takich zdarzeń jest także rosnąca liczba ludności, która motywuje także budownictwo. Odnotowuje się tu ciągle powstawanie wieżowców oraz dynamiczną rozbudowę slumsów. Niestety, ogromna liczba populacji oraz ubóstwo kraju sprawiły, że utrzymanie czystego środowiska w stolicy – w Dhace jest obecnie prawie niemożliwe. Po Bangladeszu w rankingu państw z największym smogiem utrzymują się Pakistan, Mongolia oraz Afganistan. Co ciekawe, w 2019 roku nie było ani jednego europejskiego państwa w pierwszej 10 tego zestawienia. Choć problem smogu w Europie jest cały czas obecny, szczególnie w Polsce.
Smog w Polsce
Polska znajduje się niestety w europejskiej czołówce krajów o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu. W 2016 roku na liście 50 miast europejskich o najwyższym poziomie smogu, 33 miejscowości należały do Polski. Wiele z nich znalazło się w pierwszej dziesiątce. Gorsze powietrze, niż te którym oddychamy my, znajdowało się tylko w Macedonii, Bośni i Hercegowinie oraz w Serbii. Stan powietrza w Polsce jest dość zróżnicowany. Najgorszą jakość odnotowuje się na Śląsku, Małopolsce i w województwie mazowieckim. Optymalnie dobry stan występuje zaś na Pomorzu, Mazurach i Podlasiu.
Polacy umierają na smog
Kwestia, która od niedawna zaczyna przerażać swoją skalą, jest lista chorób i schorzeń, do których powstania przyczynia się smog. Z raportu Europejskiej Agencji Środowiska wynika, że z powodu zanieczyszczenia powietrza co roku umiera przedwcześnie aż 47 tysięcy Polaków! Konsekwencje zdrowotne wynikające z problemu smogu ponoszą głównie osoby starsze oraz dzieci. Stan powietrza w okolicy 62% przedszkoli w Polsce zdecydowanie przekracza dopuszczalne normy, co doprowadza do ogromnego zagrożenia zdrowia.
Skąd w Polsce bierze się smog?
Jedną z głównych przyczyn, odpowiadającą w 46% jest tzw. “niska emisja”, w skład której wchodzą spaliny z kotłów i pieców na paliwa stałe z gospodarstw domowych. Piece powszechnie nazywane kopciuchami opalane są bardzo często słabej jakości węglem, niespełniającym zupełnie żadnych norm, nie mówiąc już o palonych śmieciach. Dalej źródłami szkodliwych pyłów PM10 jest przemysł (20%), rolnictwo (12%), transport (8%) oraz energetyka (7%), pozostałe inne źródła stanowią 7% przyczyn tego zanieczyszczenia powietrza w Polsce.
Jakość powietrza w Polsce – gdzie sprawdzić
Jakość powietrza w Polsce kontroluje Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska, jak i organizacje ekologiczne. Dzięki temu zgromadzone dane są łatwo dostępne w dedykowanych aplikacjach czy na portalach internetowych. Śledzenie i monitorowanie stanu powietrza w naszej okolicy pozwala ocenić czy dany moment jest odpowiednim na spacer czy trening na zewnątrz. Kiedy smog przekracza dopuszczalny poziom, zalecamy pozostanie w domu oraz przeczekanie aż będzie on niższy. Szczególnie zakazane jest uprawianie sportu na zewnątrz w trakcie smogu, może mieć to nieodwracalne skutki dla zdrowia.
Zachęcamy do monitorowania stanu powietrza i ilości smogu, np. pod poniższym adresem: https://www.polskialarmsmogowy.pl/aktualnosci/smogmapa . Warto również podkreślić, że coraz więcej miast w Polsce decyduje się na monitorowanie poziomu zanieczyszczeń na swoim terytorium i udostępnia je swoim mieszkańcom na oficjalnych stronach władz lokalnych.
